Een dag nadat Europa een vliegverbod oplegde aan Russische luchtvaartmaatschappijen, deed Rusland hetzelfde voor Europese maatschappijen. Dit was vooral een symbolische actie; Europese maatschappijen meden het Russische luchtruim uit voorzorg al enkele dagen. Zo besloot KLM op 26 februari om niet langer over Rusland te vliegen. Twee vluchten die al onderweg waren naar Rusland werden zelfs gemaand op terug te keren. Belangrijkste reden waren de sancties die Europa een dag eerder had aangekondigd. Die sancties verbieden de export van vliegtuigonderdelen. Bij een technisch mankement boven Rusland zouden daardoor mogelijk geen onderdelen ingevlogen kunnen worden om een toestel te repareren. Dat risico wilden maatschappijen niet nemen.

De sluiting van het Russische luchtruim treft vooral vluchten naar bestemmingen in het oosten van Azië, zoals Tokyo, Shanghai en Seoul. Als alternatief kiezen Europese maatschappijen nu een zuidelijke route over de Zwarte zee, Georgië, Kazachstan en China, maar die route is wel bijna twee uur langer (zie illustratie hieronder). Dat omvliegen leidt tot extra kosten. Niet alleen door een hoger brandstofverbruik, maar ook doordat personeel langer doorbetaald moet worden en de onderhouds- en afschrijvingskosten toenemen.

Voor grote toestellen als de Boeing 777 en de Airbus A350 – die veel op de betreffende routes worden ingezet – bedragen de operationele kosten ruwweg € 10.000 euro per uur. Twee uur extra vliegtijd leidt derhalve tot een kostenstijging van zo’n € 20.000 euro. Voor een retourvlucht is dat het dubbele. Per retourpassagier betekent dat een stijging van zo’n € 150. Daar staat tegenover dat luchtvaartmaatschappijen geen heffingen meer hoeven te betalen om over Rusland te vliegen. Voor de Finse luchtvaartmaatschappij Finnair waren de kostenstijgingen al reden om niet meer naar Azië te vliegen. Andere Europese maatschappijen, zoals Air France en Lufthansa doen dat nog wel en nemen de hogere kosten voor lief.

Het is nog maar de vraag of de hogere kosten doorberekend worden in de ticketprijs. Concurrerende maatschappijen uit Azië worden nog niet verbannen uit het Russische luchtruim. Japan Airlines, Korean Air en de Chinese maatschappijen maken er dan ook nog steeds gebruik van. Zij worden voorlopig dus niet geconfronteerd met kostenstijgingen. In het concurrentiespel kunnen Europese maatschappijen besluiten om de prijzen ook niet te verhogen.

Het omvliegen is vervelend voor passagiers en luchtvaartmaatschappijen, maar dat leed valt in het niet bij het leed dat de Oekraïense bevolking momenteel ondergaat. De gevolgen voor de luchtvaartsector zijn ook relatief beperkt. Door de coronapandemie hanteren veel Aziatische landen nog strenge inreisbeperkingen, waardoor het passagiersvervoer richting Azië op een laag niveau ligt. Voor vracht ligt dat anders. Die markt is ‘booming’ en de sluiting van het Russische luchtruim treft ook vrachtvluchten.