rapport

Slotmobiliteit op Schiphol. Een rol voor slothandel?

Resultaten

Slotmobiliteit komt beperkt voor op Schiphol. Jaarlijks wordt 2 a 3 procent van alle toegewezen slots uitgewisseld tussen maatschappijen. Slots worden vooral uitgewisseld tussen maatschappijen die tot dezelfde luchtvaartgroep behoren. Daarnaast worden slots uitgewisseld voor het uitvoeren van een gezamenlijke operatie (joint operation). Fusies en overnames leiden slechts sporadisch tot de uitwisseling van slots. Het effect van slotmobiliteit op de marktwerking is momenteel beperkt, aangezien slots vooral worden uitgewisseld tussen maatschappijen binnen dezelfde luchtvaartgroep of alliantie.

Het faciliteren van slothandel kan de slotmobiliteit vergroten en daarmee een positieve invloed hebben op de markttoegang, concurrentie en een efficiënte verdeling van de schaarse luchthavencapaciteit. Het borgen van voldoende slotmobiliteit wordt belangrijker naarmate de schaarste op Schiphol verder toeneemt. Slothandel is het meest effectief wanneer de handel plaatsvindt op een openbare marktplaats en de slots permanent worden verkocht:

  • Openbare marktplaats versus bilaterale handel: Een openbare marktplaats vergroot de transparantie en daarmee de effectiviteit van slothandel. In een bilateraal systeem is het minder waarschijnlijk dat slots worden verhandeld aan directe concurrenten (inclusief nieuwe toetreders). Verkopende partijen geven de voorkeur aan een bilateraal systeem, omdat zij gebaat zijn bij weinig transparantie en zij daarmee invloed houden over bij welke concurrenten de slots terecht komen. Kopers hebben echter baat bij zoveel mogelijk transparantie en geven daarom de voorkeur aan een openbare marktplaats;
  • Permanente verkoop versus tijdelijke lease: De lease van slots stelt maatschappijen in staat om overbodige slots tijdelijk onder te brengen bij een andere maatschappij. Slothandel in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten bestaat vooral uit leases, waarbij slots voor een bepaalde tijd worden geleased aan maatschappijen die geen directe concurrenten zijn. Een belangrijk nadeel is dat de slots niet terugkeren in de slotpool. Maatschappijen die slots nodig hebben worden daardoor afhankelijk van concurrenten om slots te leasen. Door het tijdelijke karakter van slotleases en het feit dat leases doorgaans niet plaatsvinden tussen directe concurrenten, heeft slotlease een beperkt effect op de marktwerking.

Slothandel kan echter ook leiden tot minder markttoegang, doordat er minder slots terugkeren in de slotpool (waar nieuwe toetreders voorrang op hebben) en doordat de slots voor (kleinere) nieuwe toetreders mogelijk moeilijker te financieren zijn.

Onzekerheid over de toekomstige capaciteit van Schiphol maakt het voor luchtvaartmaatschappijen lastig om de waarde van een slot te bepalen en kan een barrière vormen om slots te verhandelen. Om deze reden is het draagvlak voor het faciliteren van slothandel momenteel beperkt onder luchtvaartmaatschappijen.

Achtergrond

De capaciteit op Schiphol is beperkt. De beschikbare capaciteit wordt door een onafhankelijke slotcoördinator toegewezen door de uitgifte van slots. Een slot geeft een luchtvaartmaatschappij het recht om op een bepaald tijdstip te landen of op te stijgen. Wanneer een maatschappij minimaal 80 procent van een toegewezen slots gebruikt, bouwt het historische rechten op over de betreffende slots. Dat geeft de maatschappij in het volgende equivalente seizoen wederom recht op de betreffende slots. Op Schiphol zijn nagenoeg alle slots toegewezen en op 99 procent van de slots rusten inmiddels historische rechten. Daardoor vloeien er nauwelijks nog slots terug in de slotpool voor herallocatie door de slotcoördinator. Dat kan de marktwerking belemmeren en leiden tot een suboptimale benutting van de schaarse luchthavencapaciteit. Het stimuleren van de slotmobiliteit (de uitwisseling van slots tussen luchtvaartmaatschappijen) kan hier verbetering in brengen. Wanneer de uitwisseling van slots gepaard gaat met enige vorm van monetaire compensatie wordt gesproken over slothandel. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft SEO Economisch Onderzoek (SEO), To70, Beelining en het Internationaal Instituut voor Lucht- en Ruimterecht (IIASL) gevraagd onderzoek te doen naar de huidige slotmobiliteit op Schiphol en de effecten van het faciliteren van verschillende vormen van slothandel, rekening houdend met de voorgestelde krimp van de luchthaven.

Methodiek

Het onderzoek bestond uit een literatuurstudie naar de effecten van slotmobiliteit op de marktwerking en de economische waarde van slots. De huidige slotmobiliteit op Schiphol is geanalyseerd op basis van data van de slotcoördinator. Daarbij is ook een vergelijking gemaakt met de slotmobiliteit op luchthavens in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Het draagvlak voor slothandel is onderzocht middels interviews met relevante stakeholders. Tenslotte is een analyse uitgevoerd naar de voor- en nadelen van verschillende implementatievormen van slothandel. Beelining was verantwoordelijk voor de analyses naar de huidige slotmobiliteit op Schiphol en op Amerikaanse luchthavens en deed een review op het eindrapport.

Cover_Slotmobiliteit_op_Schiphol_November_2024

Colofon

Opdrachtgever: Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

In samenwerking met: SEO Economisch Onderzoek, To70, en het Internationaal Instituut voor Lucht- en Ruimterecht (IIASL)

Auteur(s): Christiaan Behrens, Martin Adler, Pieter Groskamp, Rogier Lieshout, Steven Truxal

Type: Onderzoeksrapport

Datum: November 2024

Bestanden

vragen over deze publicatie?

Contact

Als u vragen heeft over deze publicatie of over onze dienstverlening, neem dan geheel vrijblijvend contact op per e-mail of via het contactformulier.

Contactgegevens

info@beelining.nl

+31 (0)6 2823 7401

www.beelining.nl

KvK: 83803157

BTW: NL003875598 B18

ContactFormulier

andere recente

Publicaties

Onderzoek naar de effecten van een (gedeeltelijke) nachtsluiting op Schiphol.

Onderzoek naar de kosteneffectiviteit van hinderbeperkende maatregelen in het kader van de Balanced Approach procedure.

Beoordeling van veronderstelde gedragsreacties bij een sterkere differentiatie van de havengelden op Schiphol in het kader van de BA-procedure.